Bài 5: Quy luật tương tác gen và tính đa hiệu của gen

Sau khi học xong bài Quy luật tương tác gen và tính đa hiệu của gen này các em cần:

• Nêu được ví dụ về tính trạng do nhiều gen chi phối (tác động cộng gộp) và ví dụ về tác động đa hiệu của gen.
• Nhận biết tương tác gen thông qua sự biến đổi tỉ lệ phân li kiểu hình trong các phép lai 2 tính
• Giải thích được thế nào là tương tác cộng gộp và giải thích vai trò của gen cộng gộp trong việc quy định tính trạng số lượng
• Giải thích được một gen có thể quy định nhiều tính trạng khác nhau

Chào các em! Hôm nay chúng ta sẽ sang bài tiếp theo của Chuyên đề 4 đó là Quy luật tương tác gen. Đến với nội dung bài học hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu xem các gen tương tác với nhau sẽ quy định các kiểu hình như thế nào và có khác với quy luật của Menden không nhé!

1. Thí nghiệm:

Cho lai bí thuần chủng: dẹt x dài

→ F₁ 100% bí dẹt

Cho F₁ x F₁ → F₂: 9 dẹt : 6 tròn : 1 dài

2. Phân tích thí nghiệm:

- Ta có: F₁ x F₁ → F₂: \(\underbrace{9 : 6 : 1}\)
                                     16 TH = 4 x 4 

⇒ Cây bí F₁ (Dẹt) cho 4 loại giao tử

⇒ Cây F₁ dị hợp 2 cặp gen AaBb

- Vì cây F₁ dị hợp 2 cặp gen mà chỉ quy định 1 loại kiểu hình (dẹt: AaBb)

⇒ Có hiện tượng tác động qua lại của nhiều gen để quy định 1 tính trạng

⇒ Tương tác gen

Quy ước: A-B-: Dẹt

* SĐL: P(t/c):            AABB x aabb

           F₁:                100 % AaBb

           F₁ x F₁ → F₂:

3. Kết luận:

- Xét 2 cặp gen, trong đó mỗi cặp có 2 alen khác nhau, phân li độc lập, tổ hợp tự do cùng quy định 1 tính trạng

- Tùy vào kiểu tương tác giữa các alen → Chia tương tác:

+ Bổ sung: 9:3:3:1, 9:6:1, 9:7

+ Át chế: 12:3:1, 13:3, 9:3:4

+ Cộng gộp: 15:1, 1:2:4:2:1

4. Các kiểu tương tác gen:

a. Bổ sung (bổ trợ):

Ví dụ: Lai 2 thứ đậu thơm thuần chủng: Hoa đỏ x hoa trắng

→ F₁: 100 % đỏ

F₁ x F₁ → F₂: 9 đỏ : 7 trắng

Giải: 

Ta có: F₁ x F₁ → F₂: 9 : 7 = 16 = 4 x 4

⇒ Kg F₁: AaBb (đỏ) → tương tác gen

Quy ước: A-B- đỏ

               \(\left.\begin{matrix} A-bb \\aaB- \\ aabb \end{matrix}\right\}\) trắng

SĐL: P(t/c) AABB x aabb

F₁: 100% AaBb

F₁ x F₁: AaBb x AaBb

F₂: \(\underbrace{9A-B- }:\underbrace{: 3A-bb : 3aaB - : 1 aabb}\)

⇒ TLKH F₂: 9Đ : 7T

* Cơ sở sinh hóa:

       \(\\ A \\ \ \ \ \ \downarrow \\ F_{A} \\ \downarrow\)          \(\\ B \\ \ \ \ \ \downarrow \\ F_{B} \\ \downarrow\)
\(S\xrightarrow[]{ \ \ \ \ }S_{1} \xrightarrow[]{ \ \ \ \ }P\)
trắng       trắng 1      Đỏ

a và b không có khả năng tổng hợp enzim quy định sắc tố

b. Át chế: 9:3:4; 12:3:1; 13:3

Ví dụ: Cho lai chuột lông trắng thuần chủng với nhau

→ F₁: 100 % lông trắng

F₁ x F₁ → F₂: 13 trắng : 3 nâu

Giải: 

Ta có: F₁ x F₁ → F₂: 13 : 3 = 16 = 4 x 4

⇒ Chuột F₁ có kiểu hình AaBb ⇒ Màu lông chuột di truyền theo quy luật tương tác gen

Quy ước:

SĐL: P(t/c) AABB x aabb

F₁: 100% AaBb

F₁ x F₁ → F₂: AaBb x AaBb

F₂: \(\underbrace{9A-B- }:\underbrace{3A-bb}:\underbrace{3aaB}:\underbrace{1aabb}\)
              T                   T              N             T

⇒ TLKH F₂: 13T : 1N

⇒ Có hiện tượng át chế  gen trội

A át B (nâu) → trắng

a không có khả năng

* Cơ sở sinh hóa:

c. Cộng gộp: 15:1; 1:4:6:4:1

Ví dụ: Lai 2 thứ lúa mì thuần chủng 

P: Đỏ đậm x trắng 

F₁: 100% đỏ hồng F₁ x F₁ → F₂

1 Đỏ đậm : 4 đỏ : 6 đỏ hồng : 4 hồng : 1 trắng

Giải:

Ta có: F₂: 1:4:6:4:1 = 16 = 4 x 4

→ F₂: AaBb

⇒ Màu sắc hạt lúa mì di truyền theo quy luật tương tác gen

Quy ước: 

P(t/c): AABB x aabb

F₁: 100% AaBb (đỏ hồng)

F₁ x F₁: AaBb x AaBb

⇒ Có hiện tượng cộng gộp của các alen trội quy định màu sắc hạt lúa mì