Bài 1: Sóng cơ và sự truyền sóng cơ

Mục tiêu của bài Sóng cơ và phương truyền sóng là giúp học sinh nắm được các kiến thức về:

• Hiện tượng sóng.
• Phát biểu được định nghĩa sóng cơ, sóng dọc, sóng ngang.
• Biết được các đại lượng đặc trưng của sóng cơ: chu kỳ, tần số, tốc độ truyền sóng, bước sóng, biên độ sóng và năng lượng sóng.
• Viết được phương trình sóng.
• Hiểu được mối liên hệ giữa dao động và sự lan truyền giao động.

Chúng ta đã kết thúc chuyên đề 1 Dao động cơ học, xét chủ yếu dao động điều hòa. Hôm nay chúng ta tiếp tục tìm hiểu bài đầu tiên của chuyên đề 2 Sóng sơ và sự truyền sóng cơ.

Chuyên đề 1 chúng ta có nói, chuyên đề 2 chúng ta sẽ tìm hiểu ngoài giao động ta còn tìm hiểu sự lan truyền giao động. Vậy dao động và lan truyền dao động có mối liên hệ như thế nào? Và bài này chúng ta sẽ xét mối liên hệ khăng khít đó.

I. Hiện tượng sóng:

II. Định nghĩa 
- Sóng cơ là những dao động được lan truyền trong môi trường vật chất theo thời gian.
III. Các đại lượng đặc trưng của sóng.
+ Chu kỳ (T) - Tần số (f): là chu kỳ, tần số của mọi phần tử vật chất có sóng truyền qua bằng với chu kì, tần số của nguồn tạo ra sóng.
+ Tốc độ truyền sóng (v): là tốc độ truyền pha dao động; trong 1 môi trường thì tốc độ v là hằng số \(v=\frac{s}{t}\) = hằng số.
+ Bước sóng (\(\lambda\)): là khoảng cách ngắn nhất giữa 2 điểm trên cùng 1 phương truyền sóng dao động cùng pha hay bước sóng là quãng đường sóng truyền đi được trong 1 chu kỳ.
+ Biên độ sóng (a): là biên độ của mỗi phần tử vật chất có sóng truyền qua.
+ Năng lượng sóng (E): là năng lượng của mỗi phần tử vật chất có sóng truyền qua \((E\sim a^2)\).
+ Công thức liên hệ: 
\(v=\frac{s}{t}=\frac{\lambda }{t}=\lambda .f\Rightarrow \left\{\begin{matrix} \lambda =v.t\\ \lambda =\frac{v}{f} \end{matrix}\right.\)
+ Quá trình truyền sóng: là quá trình truyền pha dao động hay quá trình truyền năng lượng.
IV. Phân loại sóng
+ Sóng ngang là sóng có phương giao động vuông góc phương truyền sóng do biến dạng lệch gây ra.

+ Sóng dọc là sóng có phương dao động với phương truyền song do biến dạng nén dãn gây ra.